دنیای الکترونیک

 دیدکلی

تاریخچه

تصویر برداری از اعضای بدن برای اولین بار توسطویلهلم کنراد رونتگنفیزیکدان آلمانی واستاد دانشگاه ورزبورگ (wurzburg) آلمان در شب 8 نوامبر سال 1895 میلادی همزمان با کشف اشعه ایکس از استخوانهای دست همسرش انجام گرفت. علت نامگذاری ایکس به این اشعه نداشتن ایده بخصوصی در مورد آن بود. بنابراین آن را اشعه ناشناخته یا مجهول ایکس نامیدند و تصویرگیری با این اشعه ، رادیولوژی نامیده شد.

سیر تحولی و رشد

تصویر برداری از اعضای بدن در سال 1895 توسط رونتگن با کشف پرتو ایکس پا به عرصه وجود گذاشت. برخلاف سایر اختراعات و اکتشافات که سالها بعد و پس از طی مراحل سخت مورد قبول قرار می‌گیرند، خیلی زود و بلافاصله دو ماه پس از کشف برای اولین بار درجهان در بیمارستان نیو همپشیر (Newhampshire)شهر ورزبورگ آلماندر مورد شکستگی استخوان و درمان آن بکار برده شد. رادیوگرافی از زمان کشف رونتگن بطور مداوماستفاده می‌شود و با گذشت نزدیک به یک قرن با تغییرات تکنیکی از جمله توموگرافی ،فلوروسکوپی ، توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی اسکن ،سونوگرافی ،پزشکی هسته ای ، و ام آر آی و دستگاه پت (PET) دچار تحولاتی شده که در دهه اخیر به آن ایمیجینگ (Imaging) می‌گویند، و دگرگونی عظیمی را در تشخیص بهتر بیماریها و نیز درمان آنها ایجاد نموده است.

نقش در زندگی

بدون توجه به خطرات و بیماریهای جدید و ناشناخته‌ای که هر روز بشر را تهدید می‌کند، نقش تصویرگیری از قستهای مختلف بدن بیشتر آشکار می‌شود. هرچند که در اوایل ، تصویرگیری پزشکی محدود به استفاده از اشعه ایکس و دیدن استخوانو یا اجسام خارجی در بدن بود، اما هم اکنون حتی پارگی عروقدر قلب یا یک رباط در زانو یامیزان مایع مفصلی در مفصلها با سیستم‌هایی که روز به روز در حال پیشرفت هستند قابل مشاهده است. بنابراین تشخیص و درمان آنها سریعتر صورت می‌گیرد. از آنجایی که سلامتی انسانها مهمترین بعد زندگی آنهاست نقش این علم در زندگی آشکارتر می‌شود.

انواع مختلف تصویربرداری پزشکی

رادیوگرافی

در تشخیص انواع شکستگی ،در رفتگی ، انواع تنگی و زخمها در اندامهای گوارشی ، پارگی اندامها ، بیماریهای مفصلی و غیره از این نوع تصویربرداری استفاده می‌شود.

سی‌تی اسکن

موارد اورژانس بیماریهای مغزی مثل این ایست و شوک و خونریزی ها به سرعت قابل مشاهده‌اند. همچنین ستون فقرات ، قفسه سینه و شکم اعمال این نوع تصویربرداری ضروری است.

سونوگرافی

جهت بررسی انواع بیماریهای مربوط بهسیستم صفراوی ، ادراری ، عروق ،قلب و زنان باردار و بچه‌هااز سونوگرافی استفاده می‌شود.

ام آر آی(MRI)

این نوع تصویربرداری ساختمانهای خیلی ریز را به سرعت نمایان می‌کند و حد بین بافتهای مجاور را به خوبی نمایان می‌سازد. ماهیچه‌ها ، عروق ،تاندونها و رباطها را نیز به خوبی نمایانمی‌کند.

انواع وسایل تصویربرداری پزشکی

دستگاههای رادیولوژی ساده

در این دستگاه‌ها بوسیله تولید اشعه ایکس در یک تیوپ و بکاربردن یک سری تکنیکها و شرایط لازم و عبور اشعه از بدن بیمار و برخورد آن با فیلم و سپس ثبت تصویر بوسیله دستگاههای ظهور و ثبوت از اعضای مختلف بدن تصویر برداری می‌شود.

دستگاه سی‌تی اسکن (computeriz tomography)

در این دستگاه تصویر برداریمقطعی و عرضی توسط چرخش دستگاه به دور عضور مورد نظر صورت می‌گیرد و در هر چرخش یک مقطع از عضو را در کوتاهترین زمان تصویرگیری می‌کند و تصاویر توسط کامپیوتر بازسازی می‌شوند.

دستگاه ام آر آی (magnetic Resonance Imaging)

استفاده از یک میدان مغناطیسی بزرگ است که وقتی بیمار درآن قرار می‌گیرد،امواج رادیویی که دستگاه می‌فرستد، بر روی هسته اتم هیدروژن در بدن اثر گذاشته و آنهارا در یک میدان مغناطیسی قرار می‌دهد. سپس تصویرگیری توسط کامپیوتر از مقاطع مختلف عضو مورد نظر صورت می‌گیرد.

دستگاه پت (positron Emission tomogeraphy)

برای استفاده از این سیستم یکعنصر رادیواکتیو که پوزیترون تولید می‌کند، وارد بدن بیمار می‌شود و سپس دو عدد پرتو گاما تولید می‌شود. بر این اساس در این سیستم آناتومی و فیزیولوژی بدن مشخص می‌شود.

پزشکی هسته‌ای (RNI)

یک ماده رادیواکتیو از طریق داخل رگی یا خوراکی یا استنشاقی مورد استفاده بیمار قرار می‌گیرد. به علتاعمال متابولیک در بدن این مواد رادیواکتیودر محل خاصی تجمع می‌یابند. سپس یک دوربین در این سیستم به نام دوربین گاما تعداد تشعشعات گامای ساطع شده از بیمار را شمارش می‌کند که نشان دهنده میزان جذب اکتیویته در آن عضو مورد نظر است. در نتیجه یک بیماری خاص مثلا تومور می‌تواند در شمارش تغییر بوجود آورد و بیماری تشخیص داده می‌شود.

ارتباط با سایر علوم

علم تصویر برداری پزشکی رابطه‌ای تنگاتنگ با علوم تشریح (آناتومی) و علوم فیزیک (الکترونیک)از جمله فیزیک هسته‌ای ، اتمی و فیزیک پزشکی دارد و همچنین دارای رابطه‌ای جداناشدنی با علم رادیوبیولوژی است.

حفاظت در برابر پرتوهای یون‌ساز

از آنجا که تابش پرتوها توسط بعضیسیستم‌های تصویر برداری برای درمان یا تصویرگیری می‌تواند تغییرات بیولوژیک ایجاد کند. ولی ما برایتشکیل تصویر این خطر را تحمل می‌کنیم. پس بایستی در مقابل این پرتوها حفاظت ویژه‌ای را بکار ببریم، چه برای افراد شاغل کهبا این پرتوها کار می‌کنند و چه برایبیمارانی که در معرض این پرتوها قرار می‌گیرند. یعنی باید قسمتهایی از بدن بیمار که جهت تصویربرداری مورد نظر نیستند از قرارگیری در معرض اشعه خودداری شود.

چشم‌انداز